Badanie przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy nie jest w rzeczywistości badaniem na obecność komórek nowotworowych. To metoda zapobiegania zachorowaniu na raka w wyniku wykrycia i leczenie nieprawidłowości na wczesnym etapie, które w przypadku niepodjęcia leczenia mogłyby doprowadzić do powstania komórek rakowych w szyjce macicy kobiety. Ryzyko zachorowania na inwazyjnego raka szyjki macicy wśród kobiet regularnie uczestniczących w badaniu przesiewowym, w trakcie którego stosuje się jedną z dwóch zalecanych metod, jest mniejsze nawet o 90%. Innymi słowy badanie przesiewowe pozwala zapobiec zachorowaniu na inwazyjnego raka szyjki macicy w 9 na 10 przypadków. Choć udział w badaniach przesiewowych znacznie zmniejsza ryzyko zgonu wskutek zachorowania na raka szyjki macicy, badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy – podobnie jak inne przesiewowe metody badania – mogą nie wykryć pewnych nieprawidłowości, które mogą następnie doprowadzić do zachorowania na raka.

W badaniu przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy zaleca się stosowanie następujących dwóch rodzajów badań. Najstarszy i najpowszechniej stosowany rodzaj badania, tj. cytologia lub badanie Pap (Papanicolaou), polega na pobraniu próbki komórek z powierzchni szyjki macicy i przesłaniu jej do laboratorium w celu zbadania jej pod mikroskopem. Nowsze badanie, które stosuje się w ramach niektórych programów badania przesiewowego, polega na wykonaniu testów w kierunku zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), ponieważ do zachorowania na raka szyjki macicy niemal we wszystkich przypadkach dochodzi wskutek przewlekłego zakażenia HPV. Nie zaleca się jednoczesnego wykonywania obydwu tych badań, chyba że wynik jednego z nich (badania Pap lub badania HPV) będzie dodatni. W takim przypadku można przeprowadzić drugie badanie, aby potwierdzić wynik wcześniejszego badania przed przeprowadzeniem badania ginekologicznego.