Η ακτινοβολία είναι ενέργεια σε μορφή κυμάτων ή σωματιδίων. Η ακτινοβολία μπορεί να διαχωριστεί σε δύο βασικές μορφές: την ιοντίζουσα και τη μη ιοντίζουσα ακτινοβολία. Η ακτινοβολία που έχει αρκετή ενέργεια ώστε να σπάσει τους χημικούς δεσμούς και να δημιουργήσει ιόντα ονομάζεται «ιοντίζουσα ακτινοβολία». Η βλάβη του DNA ενός κυττάρου μπορεί να προκαλέσει μεταλλάξεις, οι οποίες, εάν μεταφερθούν μέσω της γενέσεως νέων κυττάρων, μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο ή σε άλλες επιβλαβείς για την υγεία επιπτώσεις. Η ιοντίζουσα ακτινοβολία μπορεί να έχει τη μορφή σωματιδίων, όπως σωματίδια α ή νετρόνια, ή τη μορφή ακτίνων, όπως ακτίνες γ ή ακτίνες Χ.
Όλοι εκτιθέμεθα σε διαφορετικές ποσότητες ιοντίζουσας ακτινοβολίας από διάφορες πηγές, τόσο φυσικές (κοσμικής ή γήινης προέλευσης) όσο και ανθρωπογενείς (π.χ. ιατρικές χρήσεις, πυρηνική ενέργεια, ραδιενεργά κατάλοιπα από δοκιμές πυρηνικών όπλων οι οποίες έγιναν πριν από πολλά χρόνια). Η ιοντίζουσα ακτινοβολία χρησιμοποιείται για τη διάγνωση και τη θεραπεία ασθενειών. Η ατομική ποσότητα έκθεσης στην ιοντίζουσα ακτινοβολία εξαρτάται από διάφορες πτυχές της ζωής του ανθρώπου, όπως ο τόπος κατοικίας του, εάν έχει ήδη δεχθεί ακτινοβολία στο πλαίσιο ιατρικής διαδικασίας, και αν η εργασία του σχετίζεται με έκθεση σε ακτινοβολία· οι συνήθεις μορφές έκθεσης σε ακτινοβολία περιγράφονται κατωτέρω.
Η οπτική ακτινοβολία περιλαμβάνει τη φωτεινή ακτινοβολία, την υπέρυθρη ακτινοβολία και την υπεριώδη ακτινοβολία (UV). Η ακτινοβολία UV μπορεί να βλάψει τα ζωντανά κύτταρα και να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος.
Η μη ιοντίζουσα ακτινοβολία δεν έχει επαρκή ενέργεια ώστε να προκαλέσει βλάβη στο DNA κατά τον ίδιο τρόπο με την ιοντίζουσα ακτινοβολία, ωστόσο μεταφέρει ενέργεια στους ιστούς ή στο υλικό, για παράδειγμα μέσω της θέρμανσης. Έτσι λειτουργούν οι φούρνοι μικροκυμάτων. Η μη ιοντίζουσα ακτινοβολία αποτελείται από ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία, όπως μικροκύματα και ραδιοκύματα, καθώς και πεδία χαμηλής συχνότητας που παράγονται από τις ηλεκτρικές συσκευές και τις γραμμές ηλεκτρικού ρεύματος.
Σχήμα 1: Το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα.
Πηγή: Αναπαραγωγή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Έρευνας, Ευρωπαϊκές Κοινότητες (2005). Health and Electromagnetic Fields: EU-funded research into the impact of electromagnetic fields and mobile telephones on health. © Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2005.